ایزوآمیل الکل (Isoamyl Alcohol) که با نام‌های دیگری مانند ایزوپنتیل الکل یا 3-متیل-1-بوتانول نیز شناخته می‌شود، یکی از الکل‌های نوع اول با کاربردهای گسترده در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و آزمایشگاهی است. این ماده به‌ویژه در روش ژربر برای اندازه‌گیری چربی شیر نقش کلیدی دارد و توسط برند مرک با خلوص بالا و گرید آزمایشگاهی عرضه می‌شود.
فرمول شیمیایی و ساختار مولکولی
- نام آیوپاک: 3-Methyl-1-butanol
- فرمول مولکولی: C₅H₁₂O
- ساختار شیمیایی:
- شامل پنج اتم کربن، دوازده اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن
- گروه هیدروکسیل (-OH) در انتهای زنجیره، نشان‌دهنده الکل نوع اول
- شماره CAS: 123-51-3
- شناسه پاب‌کم: 31260
- SMILES: OCCC(C)C
خواص فیزیکی و شیمیایی ایزوآمیل الکل
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| ظاهر | مایع شفاف و بی‌رنگ |
| بو | بوی قوی و میوه‌ای (شبیه موز) |
| جرم مولی | 88.15 گرم بر مول |
| چگالی | 0.8104 گرم بر سانتی‌متر مکعب در 20°C |
| نقطه ذوب | −117.2°C |
| نقطه جوش | 131.1°C |
| انحلال‌پذیری در آب | 28 گرم در لیتر |
| انحلال‌پذیری در حلال‌ها | بسیار محلول در اتانول، استون، دی‌اتیل اتر |
| گرانروی | 3.692 mPa·s |
| ظرفیت گرمایی ویژه | 2.382 J·g⁻¹·K⁻¹ |
| محدوده انفجار | 1.2% تا 9% حجمی در هوا |
| دمای خودآتشگیری | حدود 400°C |
کاربردهای ایزوآمیل الکل مرک
1. در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت
- روش ژربر: برای جداسازی چربی شیر، ایزوآمیل الکل با اسید سولفوریک و شیر ترکیب شده و پس از سانتریفیوژ، چربی جدا می‌شود.
- حلال در آنالیزهای آلی: به‌عنوان حلال در استخراج ترکیبات آلی و سنتزهای آزمایشگاهی
2. در صنایع غذایی و نوشیدنی
- طعم‌دهنده طبیعی: به‌عنوان محصول فرعی تخمیر، در نوشیدنی‌هایی مانند ویسکی و شراب یافت می‌شود
- رایحه موزی: برای ایجاد طعم و رایحه در محصولات غذایی
3. در صنایع دارویی و آرایشی
- سنتز داروها: به‌عنوان واسطه شیمیایی در تولید داروها
- تولید عطر و اسانس: برای ساخت استرهای معطر مانند ایزوآمیل استات
4. در صنایع پلیمر و جوهر
- نرم‌کننده در پلیمرها
- حلال در تولید جوهرها و پوشش‌ها
نحوه نگهداری ایزوآمیل الکل مرک
ایزوآمیل الکل ماده‌ای قابل اشتعال و نسبتاً سمی است، بنابراین نگهداری صحیح آن اهمیت زیادی دارد.
شرایط نگهداری:
- ✅ دمای محیط: در دمای اتاق (15–25°C) و دور از منابع حرارتی
- ✅ ظروف نگهداری: در ظروف شیشه‌ای یا پلی‌اتیلن مقاوم، کاملاً دربسته
- ✅ دور از نور مستقیم خورشید
- ✅ تهویه مناسب محیط نگهداری
- ✅ برچسب‌گذاری دقیق: شامل نام ماده، تاریخ تولید، هشدارهای ایمنی
اقدامات ایمنی:
- استفاده از دستکش، عینک ایمنی و روپوش آزمایشگاهی
- عدم تماس مستقیم با پوست و چشم
- دور نگه‌داشتن از شعله، جرقه و منابع گرما
- در صورت نشت، تهویه محیط و استفاده از مواد جاذب مناسب
- دفع طبق دستورالعمل‌های زیست‌محیطی و MSDS
نکات مهم در خرید و استفاده از ایزوآمیل الکل مرک
✅ بررسی گرید و خلوص مورد نیاز (معمولاً AR یا GR)
✅ تطابق با نوع آزمایش (مثلاً روش ژربر یا سنتز آلی)
✅ بررسی COA و MSDS قبل از استفاده
✅ خرید از نمایندگی‌های رسمی مرک یا فروشگاه‌های تخصصی
✅ رعایت نکات ایمنی در حمل‌ونقل و نگهداری
✅ آموزش کارکنان در مواجهه با مواد قابل اشتعال
نتیجه‌گیری
ایزوآمیل الکل مرک با خواص فیزیکی منحصر‌به‌فرد، خلوص بالا و کاربردهای گسترده، یکی از مواد کلیدی در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و صنایع مختلف است. شناخت دقیق فرمول شیمیایی، ویژگی‌های فیزیکی و نحوه نگهداری این ماده، نقش مهمی در ایمنی، دقت آزمایش‌ها و بهره‌وری فرآیندهای صنعتی دارد.
دیدگاهی موجود نیست